این روزها «سد محافظ پوست» یا همون Skin Barrier خیلی سر زبون‌ها افتاده و واقعاً هم دلیل خوبی داره. سلامت این سد محافظ، نقش خیلی مهمی در حفظ تعادل طبیعی pH پوست داره و وقتی آسیب ببینه، پوست خیلی زود نشونه‌هاشو نشون می‌ده: مثل خشکی، قرمزی، التهاب، احساس کشیدگی یا خارش.
اگه حس می‌کنی پوستت همچین حالتی پیدا کرده، نگران نباش! خوشبختانه راه‌های زیادی برای محافظت و ترمیم سد پوستی وجود داره. فقط کافیه بدونی چی میتونه این تعادل رو به هم بزنه، مثل آلودگی‌های محیطی، استفاده‌ی زیاد از لایه‌بردارها یا محصولات قوی.
برای همین سراغ متخصص‌های پوست، دکتر ریچل نازاریان و دکتر شری مارچبین رفتن تا همه‌ی چیزهایی رو که لازمه بدونی رو، برات ساده توضیح بدن:
این سد پوستی دقیقاً چیه، چطوری کار می‌کنه، از کجا بفهمی آسیب دیده و مهم‌تر از همه، ۱۱ راه کاربردی برای ترمیمش.
در ادامه با مجله سلامت آواطب همراه باشید.
سد پوستی دقیقاً چیست؟
سد پوستی یا همون Skin Barrier که بعضی وقت‌ها بهش “moisture barrier” (سد رطوبتی) یا “acid mantle” (پوشش اسیدی) هم می‌گن، در واقع همون لایه‌ی بیرونی پوستت هست. به قول دکتر نازاریان، این سد در واقع یه تعادل حساس بین رطوبت پوست و میکروبیوم (میکروب‌های مفید روی پوست) ایجاد می‌کنه تا پوستت سالم و قوی بمونه.
پوست سه تا لایه‌ی اصلی داره:
- اپیدرم (Epidermis): لایه‌ی بیرونی که در واقع سد اصلی پوست هم اینجاست.
- درم (Dermis): لایه‌ی میانی که کلاژن، الاستین، عروق خونی و اعصاب در اون قرار دارن.
- بافت زیرپوستی (Subcutaneous fat): لایه‌ای از چربی که مثل یه محافظ بین پوست و ماهیچه عمل می‌کنه.
در لایه‌ی اپیدرم، سه نوع سلول مهم وجود داره:
- کراتینوسیت‌ها (Keratinocytes): اینا همون سلول‌هایی هستن که واقعاً “پوست” رو می‌سازن. تصورشون کن مثل آجرهایی که کنار هم چیده شدن و روغن‌های طبیعی، سرامیدها و کلسترول‌ها نقش چسب بین آجرها رو دارن و یه دیوار محکم درست می‌کنن.
- ملانوسیت‌ها (Melanocytes): اینا ملانین تولید می‌کنن؛ همون رنگدانه‌ای که پوست رو در برابر اشعه‌ی UV محافظت می‌کنه و به پوست رنگ طبیعی می‌ده.
- سلول‌های لانگرهانس (Langerhans cells): این سلول‌ها در واقع بخشی از سیستم ایمنی پوست هستن و با باکتری، قارچ و ویروس‌ها مقابله می‌کنن.
وقتی از سد پوستی صحبت می‌کنیم، معمولاً منظورمون بالاترین بخش اپیدرم یعنی لایه‌ی stratum corneum هست.
چرا سد پوستی اینقدر مهم است؟
سد پوستی دو کار اصلی انجام می‌ده:
- چیزای خوب رو نگه می‌داره (مثل رطوبت طبیعی پوست).
- چیزای بد رو بیرون نگه می‌داره (مثل آلودگی، مواد شیمیایی مضر و اشعه‌ی UV).
اگه این سد به اندازه‌ی کافی آب نداشته باشه، پوست خاصیت ارتجاعیش رو از دست می‌ده و خشک، زبر و پوسته‌پوسته می‌شه.
همون‌طور که دکتر مارچبین می‌گه: «پوست کم‌آب نمی‌تونه سد محافظش رو به درستی نگه داره و راحت‌تر آسیب می‌بینه.» دکتر نازاریان هم اضافه می‌کنه: که وقتی سد پوستی ضعیف بشه، قرمزی، خارش و خشکی بیشتر می‌شه.
یه سد پوستی سالم باعث می‌شه پوستت مرطوب، شفاف و یکدست به نظر برسه ✨
درباره علل خارش پوست مقاله چرا پوست من اینقدر خارش دارد میتونه به شما اطلاعات خوبی منتقل کنه!
نشانه های آسیب دیدن سد پوستی
وقتی عملکرد اصلی سد پوستی مختل می‌شه، ممکنه این نشانه‌ها رو ببینی:
- رزاسه یا اگزما (که بعضاً ریشه‌ی ژنتیکی دارن اما با آسیب خارجی هم بدتر می‌شن)
- تحریک پوستی مداوم
- خارش پوست
- خشکی و کدر شدن پوست
- لک یا تیرگی‌های پوستی (Hyperpigmentation)
- عفونت‌های پوستی
- دیرتر خوب شدن زخم‌ها
- التهاب بیشتر
- تشدید جوش‌ها و آکنه
چه عواملی باعث آسیب به سد پوستی میشوند؟
بعضی از چیزها دست خودمونه و بعضی نه، ولی هردوش می‌تونن سد پوست رو ضعیف کنن:
- سیگار کشیدن
- خواب کم
- استرس زیاد
- شست‌وشوی زیاد دست و صورت
- استفاده‌ی بیش‌ازحد از لایه‌بردارها یا محصولات قوی
از طرف دیگه، محیط هم نقش مهمی داره:
- آلودگی هوا
- باد شدید
- اشعه‌ی UV خورشید
مجموعه‌ی این عوامل باعث می‌شن سد محافظ پوست آسیب ببینه و پوستت حساس‌تر، خشک‌تر و آسیب‌پذیرتر بشه. پس شناخت و مراقبت از این سد محافظ خیلی مهمه. هم برای سلامت پوست، هم برای زیباییش.
ترمیم سد پوستی یه روند یک‌شبه نیست، اما با چند تغییر ساده توی روتین مراقبت از پوستت، میتونه خیلی سریع‌تر بهبود پیدا کنه. در ادامه مطلب میخونیم چطور سد پوستی آسیب دیده رو ترمیم کنیم؟
یادت نره ویدیوی ۵ بیماری پوستی با ضعیف شدن سد دفاعی پوست رو حتماً تماشا کنی.
۱. با خودت مهربون باش
اول از همه، باید یادت باشه که مراقبت از پوست یه جور محبت به خودته، نه تلاشی برای داشتن پوست “بی‌نقص” مثل فیلترها. واقعاً پوست شیشه‌ای (Glass Skin) به اون شکلی که توی عکس‌ها می‌بینی وجود خارجی نداره!
پوست سالم میتونه درخشان، نرم و شاداب باشه، ولی طبیعی‌بودن منافذ و رنگ پوست بخشی از زیبایی واقعیته. پس به جای جنگیدن با پوستت، یاد بگیر ازش مراقبت و قدردانی کنی. ✨
۲. روتین مراقبت از پوستت رو ساده کن
یکی از مهم‌ترین کارهایی که میتونی بکنی اینه که محصولات اضافی رو کنار بذاری. همیشه از خودت بپرس: «واقعاً چرا دارم از این محصول استفاده می‌کنم؟» اگه جوابت اینه که «چون شنیدم خوبه»، وقتشه یه بازنگری جدی بکنی!
میتونی با کمک یه متخصص پوست یا حتی با تحقیق درست، یه روتین هدفمند و ساده برای پوست خودت بچینی. اول مشخص کن هدفت از روتین چیه:
- کمتر کردن قرمزی؟
- یکدست کردن رنگ پوست؟
- کنترل جوش؟
وقتی هدفت مشخص باشه، روتینت هم کارآمدتر می‌شه، هم ملایم‌تر و هم هزینه‌ی کمتری برات داره.
یادت نره: نیاز پوست با فصل‌ها تغییر می‌کنه. توی ماه‌های سرد زمستان، پوست حساس‌تر می‌شه. دکتر مارچبین پیشنهاد می‌کنه توی این زمان‌ها از محصولات بدون عطر استفاده کنی و مراقب ترکیبات تحریک‌کننده مثل: الکل، اسیدها (مثل سالیسیلیک و گلیکولیک)، رتینوئیدها، لایه‌بردارهای قوی باشی تا سد پوستت بیشتر آسیب نبینه. میتونی از روتین مراقبت از پوست برای پوست حساس استفاده کنی.
۳. از یک شوینده‌ی ملایم ولی مؤثر استفاده کن
در طول روز پوست با آلودگی هوا، گرد و خاک و مواد شیمیایی تماس داره. تمیز کردن پوست آخر شب خیلی مهمه؛ اما نه با هر شوینده‌ای! باید دنبال محصولی باشی که:
آرایش و آلودگی رو پاک کنه، بدون اینکه چربی و سرامید طبیعی پوستت رو از بین ببره.
یه شوینده‌ی آبرسان (مثل کلینزرهای حاوی گلیسیرین) میتونه بهترین انتخاب باشه چون پوست رو تمیز می‌کنه بدون اینکه احساس کشیدگی یا خشکی ایجاد کنه.
اگه لایه‌های زیادی محصول روی پوستت داری، یه روش خوب استفاده از Double Cleansing هست (یعنی دوبار شست‌وشو: اول با یه پاک‌کننده‌ی روغنی یا میسلار واتر، بعد با شوینده‌ی ملایم). این کار کمک می‌کنه پوستت نفس بکشه و سد محافظش فرصت ترمیم پیدا کنه. اگه شوینده ملایم میخوای ویدیو ژل شستشو شکوفه گیلاس استلین | پاک‌کننده صورت، روشنکننده و آبرسان رو حتماً تماشا کن.
۴. از سرم یا مرطوب‌کننده‌ی مخصوص سد پوستی استفاده کن
اگه سد پوستت آسیب دیده، وقتشه روی ترکیبات ترمیم‌کننده تمرکز کنی. این ترکیبات کمک می‌کنن رطوبت طبیعی پوست حفظ بشه و دیواره‌ی محافظ پوست دوباره قوی‌تر شه.
بهتره این محصولات رو یا در کنار محصولات فعال (Actives) استفاده کنی یا توی روزهایی که از اون محصولات استفاده نمی‌کنی.
چیزهایی که موقع خرید باید دنبالشون بگردی 👇
سرامیدها (Ceramides): بازسازی دیواره‌ی محافظ پوست.
هیالورونیک اسید (Hyaluronic Acid): آبرسان قوی و طبیعی.
گلیسیرین (Glycerin): نگه‌دارنده‌ی رطوبت.
پترولاتوم (Petrolatum): مثل یه لایه‌ی محافظ، جلوی از دست رفتن آب رو می‌گیره.
این مواد پوستت رو مثل یه پتوی نرم و محافظ می‌پوشونن و کمک می‌کنن ترمیم سریع‌تر انجام بشه.
✨ ترمیم سد دفاعی پوست
🧱 سرامیدها
سرم B5 سرامید استلین با ترکیب سرامید، هیالورونیک اسید و ویتامین B5، سد محافظ پوست را بازسازی میکند و التهاب را کاهش میدهد.
💧 هیالورونیک اسید
سرم هیالورونیک اسید استلین آبرسانی عمیق انجام میدهد، خطوط ریز را کاهش میدهد و پوست را نرم و مرطوب نگه می‌دارد.
۵. یک مرطوب‌کننده‌ی کامل و چندکاره انتخاب کن
دکتر مارچبین می‌گه: «بهترین مرطوب‌کننده‌ها ترکیبی از اِمولیِنت‌ها (Emollients) و هومکتانت‌ها (Humectants) هستن.»
🔹 هومکتانت‌ها رطوبت رو جذب و نگه می‌دارن و باعث می‌شن پوست آبرسانی عمیق‌تری داشته باشه. از معروف‌ترین‌هاشون می‌شه به اینا اشاره کرد:
- گلیسیرین
- هیالورونیک اسید
- آلفا هیدروکسی اسیدها (مثل گلیکولیک و لاکتیک اسید)
- پانتنول
- سوربیتول
- اوره
🔸 امولیِنت‌ها پوست رو نرم و لطیف می‌کنن. احتمالاً خیلی از این مواد برات آشناست:
- دی‌مِتیکون
- روغن هسته انگور، روغن جوجوبا
- کره کاکائو و شی باتر
- الکل‌های چرب (مثل استئاریل و ستیل الکل)
- روغن معدنی و وازلین
مرطوب‌کننده‌هایی که سرامید هم دارن خیلی کمک می‌کنن چون این سرامیدها جایگزین چربی‌های طبیعی‌ای می‌شن که در طول روز از بین رفتن.
💧 بهترین مرطوب‌کننده‌ها از نگاه دکتر مارچبین
ترکیبی از هومکتانت‌ها (جذب‌کننده رطوبت) و امولیِنت‌ها (نرم‌کننده پوست) برای ترمیم و آبرسانی عمیق پوست ضروریه.
🌿 کرم ترمیم‌کننده سرامید و سنتلا
حاوی سرامید، پانتنول و سنتلا؛ ترمیم‌کننده قوی برای پوستهای حساس و آسیب‌دیده.
💧 سرم B5 سرامید استلین
ترکیبی از هیالورونیک اسید، سرامید و ویتامین B5؛ آبرسانی عمیق و ترمیم سد دفاعی پوست.
۶. از لایه برداری زیاد دوری کن
یکی از بزرگ‌ترین اشتباهاتی که باعث آسیب به سد پوست می‌شه، لایه‌برداری بیش از حده.
دکتر نازاریان تاکید می‌کنه که اگه سد پوستت آسیب دیده، باید از محصولات حاوی ترکیبات لایه‌بردار مثل:
- AHAها (مثل گلیکولیک اسید)
- BHAها (مثل سالیسیلیک اسید)
- رتینوئیدها
دور بمونی تا پوستت فرصت نفس کشیدن و ترمیم پیدا کنه. حتی پاک‌کننده‌ها و شوینده‌های خیلی قوی هم می‌تونن آسیب‌زننده باشن.
۷. التهاب پوست رو جدی بگیر
وقتی پوستت ملتهبه، تقریباً هر چیزی ممکنه اوضاع رو بدتر کنه. پس خیلی مهمه که هر روز وضعیت پوستت رو بسنجی.
اگه احساس سوزش یا حساسیت داری:
- محصولات لایه‌بردار و فعال رو کنار بذار.
- به جاش از سرم یا کرمهای آرامش‌بخش استفاده کن.
اگه التهاب شدیدتره (مثل رزاسه یا اگزما)، حتماً پیش یه متخصص پوست برو. وقتی التهاب کنترل بشه، پوست تحمل بیشتری نسبت به محصولات مختلف پیدا می‌کنه. مطالعه مطالب رزاسه چیست و اگزما چیست میتونه اطلاعات بیشتری به شما منتقل کنه.
⚠️ ولی یادت باشه برای پوست حساس همیشه «کمتر، بهتره». یه روتین ساده و ملایم خیلی بیشتر از یه روتین پیچیده جواب می‌ده.
۸. مراقبت از پوست بدن رو فراموش نکن
معمولاً همه تمرکزشون روی پوست صورته، ولی واقعیت اینه که پوست بدن هم به همون اندازه مهمه. از گردن به پایین، پوست خیلی وقتا نادیده گرفته می‌شه و همین باعث خشکی، خارش، تیرگی یا کدری می‌شه.
✅ بهترین کار اینه که از شوینده‌ها و مرطوب‌کننده‌های ملایم برای بدن و دست‌هات استفاده کنی.
یه نکته‌ی خوب هم اینه که به جای شامپو بدن‌های معمولی، یه شوینده‌ی روغنی استفاده کنی تا پوستت نرم و مرطوب بمونه و رطوبتش از بین نره.
🛁 مراقبت از پوست بدن
پوست بدن هم به اندازه پوست صورت نیاز به توجه داره. استفاده از شوینده‌های ملایم و روغنی کمک می‌کنه خشکی، خارش و کدری پوست کاهش پیدا کنه.
🧼 صابون ژل رویال آواطب
شوینده‌ای ملایم با ژل رویال، عسل و آلوئه‌ورا؛ مناسب برای پوست بدن، نرم‌کننده و آبرسان.
۹. مراقب خودت باش
یه جمله‌ی معروف هست که می‌گه: «پوست بزرگ‌ترین عضو بدنه.» این یعنی سلامت پوستت مستقیماً به سبک زندگی‌ت بستگی داره.
چی می‌خوری، چقدر می‌خوابی، چطور با استرس کنار میای. همه‌ی اینا روی ظاهر و سلامت پوستت تأثیر می‌ذارن.
این روزها خیلی ها “مراقبت از پوست” رو با یه ماسک صورت سریع اشتباه می‌گیرن، در حالی که یه خواب خوب شبانه یا یه وعده‌ی غذایی سالم خیلی بیشتر به پوستت کمک می‌کنه تا یه محصول گرون‌قیمت.
۱۰. با آب ولرم دوش بگیر
دکتر نازاریان می‌گه آب داغ چربی‌های طبیعی پوست رو از بین می‌بره و باعث خشکی و آسیب بیشتر به سد پوستی می‌شه.
برای همین بهتره همیشه با آب ولرم دوش بگیری و از صابون‌ها یا شوینده‌های ملایم استفاده کنی تا پوستت بتونه اون لایه‌ی محافظ طبیعی خودش رو حفظ کنه.
۱۱. ضدآفتاب رو فراموش نکن
وقتی سد پوست آسیب دیده، محافظتش در برابر عوامل بیرونی کمتر می‌شه؛ برای همین ضدآفتاب از همیشه مهم‌تره. حتی اگه از رتینوئید یا اسیدها استفاده نمی‌کنی، SPF 30 یا بالاتر باید همیشه توی روتینت باشه.
ضدآفتاب کمک می‌کنه پوستت از آسیب نور خورشید، ایجاد لک، چین و چروک و التهاب بیشتر در امان بمونه. این یکی از اون کارهاییه که تأثیرش هم کوتاه‌مدت دیده می‌شه، هم بلندمدت.
جمع بندی
سد پوستی یه محافظ طبیعی فوق‌العاده‌ست که کمک می‌کنه چیزهای خوب توی پوست بمونه (مثل رطوبت) و چیزهای بد بیرون بمونه (مثل آلودگی و عوامل آسیب‌زا).
ولی آلودگی، سبک زندگی، محصولات تند و تیز و مراقبتهای اشتباه، می‌تونن بهش آسیب بزنن.
✅ با یه روتین ساده، ملایم و هدفمند میتونی کمکش کنی دوباره قوی و سالم بشه.
اگه پوستت قرمزتر، حساس‌تر یا خشک‌تر از همیشه‌ست، این یه زنگ خطره که وقتشه بیشتر بهش برسی.
🌞خوب بخواب، آب کافی بخور، محصولات درست انتخاب کن و مهم‌تر از همه، با پوستت مهربون باش. 🫶💧
☀️ ضدآفتاب، محافظ پوست آسیب‌دیده
وقتی سد پوست ضعیف شده، محافظت در برابر نور خورشید از همیشه مهم‌تره. ضدآفتاب با SPF 30 یا بالاتر کمک می‌کنه از لک، التهاب و چین‌وچروک جلوگیری بشه.
🌿 کرم ضدآفتاب آبرسان سنتلا SPF 50
حاوی هیالورونیک اسید و سنتلا؛ مناسب پوست حساس، بافت سبک و بدون رد سفیدی.
🛡️ ضدآفتاب استلین SPF 90
با سرامید و هیالورونیک اسید؛ محافظت بالا، مناسب برای پوستهای آسیب‌دیده یا مستعد لک.
گردآورنده:
- فاطمه جاهدی | مجله سلامت آواطب
پیام بگذارید